سیب زمینی محصولی است که توسط کشاورزان در اوایل فصل تابستان و یا در اوایل فصل پاییز برداشت می‌شود. فراموش نکنیم که این محصول بیشتر در شهرهای سردسیر، مانند همدان، بهار، قروه سنندج، رزن همدان، اسدآباد همدان، کنگاور کرمانشاه و غیره برداشت می‌شود. این محصول جزو پر تقاضا ترین محصول‌های کشاورزی در کشور است و بنابراین در تمام ماه‌های سال در تمام کشور متقاضی دارد؛ به همین دلیل باید سیب زمینی در محلی انبار شود تا بتوان به موقع وارد بازار میوه تره بار شهرهای مختلف کرد و کاری کرد که سیب زمینی در همه زمان‌ها به دست مشتریان برسد. کشاورزان، مازاد سیب زمینی تولید شده را در سردخانه انبار می‌کنند. اگر این محصول در جایی به غیر از سردخانه استاندارد انبار شود، کیفیت آن به شدت آسیب می‌بیند. مثلاً اگر دمای هوا از حد استاندارد پایین‌تر باشد، طعم سیب زمینی به شیرینی می‌زند. یعنی قند آن افزایش پیدا می‌کند. اگر گرمای هوا و نور موجود در هوا زیاد باشد، سیب زمینی جوانه می‌زند و مقداری شل می‌شود. پس صاحبان کسب و کار در زمینه میوه و تره بار بایستی سیب‌زمینی را در بهترین شرایط ممکن در سردخانه نگهداری کنند.

چرا کشاورزان مجبورند از سردخانه برای نگه داشتن سیب زمینی استفاده کنند؟

همانطور که در بالا هم اشاره شد، سیب زمینی محصولی است که در تمام ماه‌ها و فصل‌های سال برداشت می‌شود. بنابراین استفاده از سردخانه برای انبار کردن آن کاملاً اجباری است. از طرف دیگر ماندگاری سیب زمینی هم بالا نیست و هم ظاهر و هم طعم آن به سرعت عوض می‌شود. نگهداری سیب زمینی در سردخانه استاندارد باعث می‌شود بافت، طعم و کیفیت سیب زمینی و همچنین ظاهر آن به شکل مطلوبی حفظ شود و هر زمان که به بازار میوه و تره بار راه پیدا کند با بهترین کیفیت ممکن به دست مشتریان برسد.

 فرق بین سردخانه سیب زمینی با بقیه سردخانه‌ها چیست؟

هر محصول کشاورزی، شرایط خاص خود را برای نگهداری در سردخانه می‌طلبد. به عنوان مثال نمی توان سیب‌زمینی را در کنار نارنگی در سردخانه نگهداری کرد. هر محصول کشاورزی برای اینکه کیفیت مطلوب خود را حفظ کند، باید در دما و رطوبت مشخصی نگهداری شود و به همین دلیل هر محصول کشاورزی سردخانه جدایی دارد و یا در درون یک سردخانه اتاق‌های مجزای وجود دارد که محصولات مختلف در اتاق‌های مختلف قرار می‌گیرند. البته بدیهی است که تمام محصولات کشاورزی دارای سردخانه مجزایی در کشور ما نیستند و فقط محصولات پر مصرف و پر تقاضا مانند پرتقال، سیب، موز و از همه مهم‌تر سیب زمینی سردخانه مجزایی دارد. سردخانه سیب زمینی هم در تجهیزات موجود در آن و هم در نوع ساختمان، با بقیه سردخانه‌های محصولات کشاورزی متفاوت است. اصلی‌ترین فرق سردخانه سیب زمینی با سایر سردخانه‌ها در همان رطوبت و دمای داخلی سردخانه است.

سردخانه‌های سیب زمینی به سه گروه سردخانه سیب زمینی خوراکی، سردخانه سیب زمینی غیر خوراکی یا همان بذری و سردخانه سیب زمینی صنعتی تقسیم می‌شود. در این بخش می‌خواهیم تفاوت‌هایی که بین این سه نوع سردخانه وجود دارد را بیان کنیم. در هر سه نوع سردخانه، سیب زمینی باید در دمای بالای صفر نگهداری شود و این وجه اشتراک بین سه نوع سردخانه است. در واقع اگر از دمای زیر صفر برای نگهداری هر سه نوع سیب زمینی استفاده شود، آن سیب زمینی یخ می‌زند. در هر سه نوع سردخانه باید به موارد زیر دقت کرد:

رطوبت سردخانه سیب زمینی

در سردخانه سیب زمینی، باید رطوبت بالای 85 درصد باشد؛ چرا که در غیر اینصورت رطوبت موجود در درون سیب زمینی کم می‌شود و وزن سیب زمینی نیز کاهش می‌یابد. این را هم باید بگوییم که رطوبت زیاد باعث به وجود آمدن باکتری و کپک در بافت آن می‌شود.

نور سردخانه سیب زمینی

در سردخانه‌های سیب زمینی خوراکی و صنعتی به هیچ عنوان نباید نور وجود داشته باشد؛ چرا که وجود نور باعث می‌شود سیب زمینی‌ها سبز شده و جوانه بزنند و هم طعم آن‌ها بد شود و هم کیفیت آن کاهش پیدا کند ولی در سردخانه سیب زمینی بذری، در هر ۲۰۰ متر مربع یک لامپ ۱۰۰ واتی قرار داده می‌شود که روی این سیب زمینی‌ها جوانه زده شود.

تهویه سردخانه سیب زمینی

تهویه سردخانه‌های سیب زمینی در هر سه ماه باید به نحوی باشد که اول دما در حالت استاندارد بماند و ثانیاً اکسیژن مورد نیاز سیب زمینی‌ها تأمین شود. از سوی دیگر سیستم تهویه باید به نحوی باشد که دی اکسید کربن موجود در درون سردخانه و رطوبت اضافه موجود در سردخانه از آنجا دفع شود.

دمای سردخانه سیب زمینی

مهم ترین ویژگی هر سردخانه  سیب زمینی و البته سایر سردخانه‌های محصولات غذایی، این است که دمای آن سردخانه کنترل شود. اگر دمای موجود در سردخانه در حد استانداردی باشد، تعریق سیب زمینی کاهش پیدا می‌کند و کپک و باکتری‌های موجود در سردخانه هم بسیار کمتر می‌شود. نگهداری سیب زمینی در دمای مناسب از جوانه زدن آن و همچنین از کم شدن وزن آن جلوگیری می‌کند.

شرایط نگهداری سیب زمینی در سردخانه

برای نگهداری سیب زمینی در سردخانه، باید نکات مختلفی را رعایت کرد. زیرا در صورت رعایت نکردن یک سری اصول سیب زمینی در سردخانه هم به راحتی از بین می‌رود و کیفیت آن کاهش پیدا می‌کند. بنابراین کشاورزان و صاحبان کسب و کار در میوه و تره بار می‌بایستی نحوه نگهداری سیب زمینی در سردخانه را بلد باشند. شرایط نگهداری از سیب زمینی به موارد مختلفی بستگی دارد. سردخانه‌های سیب زمینی باید به نحوی باشند که موارد زیر در آن‌ها رعایت شود:

خشک کردن صحیح سیب زمینی برای نگهداری در سردخانه

اولین کاری که بر روی سیب زمینی‌ها در سرد خانه‌ها می‌شود این است که باید آنها را خشک کرد. خشک کردن سیب زمینی، مانع از پوسیدگی آن می‌شود و همچنین اجازه نمی دهد باکتری‌ها و قارچ‌ها بر روی آن رشد کنند.

 پیشگیری از جوانه زدن و سبز شدن سیب زمینی در سردخانه

از مهمترین مشکلاتی که کشاورزان و صاحبان انبارهای سیب زمینی دارند، این است که سیب زمینی پس از گذشت مدت زمان بسیار کمی، جوانه می‌زند. سیب زمینی‌هایی که در سردخانه‌های استاندارد نگهداری می‌شوند با استفاده از یک نوع مواد شیمیایی به نام کلروپروفام جلوی جوانه زدن آن‌ها گرفته می‌شود. برای هر کیلوگرم از سیب زمینی، یک گرم از این ماده کفایت می‌کند. بعد از اینکهاین ماده بر روی سیب زمینی‌ها اسپری شد باید حدود 6 تا 8 ساعت به آن‌ها هوادهی انجام شود.

خنک کردن تدریجی سیب زمینی در سردخانه

 برعکس خیلی از محصولات کشاورزی، سیب زمینی محصول است که باید در چند هفته سرد شود و اگر این محصول را به یکباره سرد کنیم، خراب می‌شود. در واقع سرد کردن سیب زمینی باید کاملاً به آرامی و حدود سه هفته بعد از برداشت محصول، صورت پذیرد و هر روز به مدت ۶ تا ۷ ساعت عمل هوادهی به صورت یکنواخت به آن انجام گیرد تا پس از چیزی حدود ۲ تا ۳ هفته به مرحله‌ای برسد که دیگر نیاز به هوادهی و سرد کردن نداشته باشد.

برای خنک کردن سیب زمینی، باید دقت داشته باشید که به صورت روزانه نباید بیش از یک تا دو درجه از دمای آن کم شود. نکته دیگری که در مورد نگهداری سیب زمینی در سردخانه باید به آن دقت کرد این است که سیب زمینی را می‌توان با دمای ۷ تا ۱۰ درجه در سردخانه انبار کرد. حداکثر زمانی هم که می‌توان سیب زمینی را در سردخانه نگه داشت، ۲۷۰ روز است و پس از آن کیفیت این محصول موجود در سردخانه کاهش پیدا می‌کند.

 فواید انبار کردن سیب زمینی در سردخانه مختص آن

اولاً که با توجه به مطالبی که در بالا عنوان شد، نگهداری سیب زمینی در سردخانه برای کشاورزان و انبارداران و صاحبان کسب و کار در میوه و تربار یک الزام است. ولی از سوی دیگر نگهداری آن در سردخانه مزایایی هم دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

سیب زمینی را می‌توان به صورت طولانی مدت در سردخانه نگهداری کرد

مزیت و فایده اصلی نگهداری سیب زمینی در سردخانه مخصوص به آن، این است که می‌توان آن را به مدت طولانی در سردخانه نگه داشت. اینکه تا چه مدت می‌توان سیب زمینی را در سردخانه نگه داشت، به مسائل و موارد مختلفی از جمله جنس خود سیب زمینی بستگی دارد. بهترین جنس سیب زمینی‌ها که سیب زمینی‌های زود رس هستند، را می‌توان تا حتی ۵۵۶ روز در سردخانه مخصوصی نگهداری کرد. در این صورت باید سیب زمینی را در دمای ۱۰ درجه در سردخانه نگهداری کرد. از سوی دیگر سیب‌زمینی‌هایی هم به صورت دیر رس وجود دارند که نمی توان بیشتر از ۲۷۰ روز آن‌ها را در سرد خانه نگهداری کنیم. این نوع سیب زمینی، در دمای سردتری در سردخانه نگهداری می‌شود. دمایی در حد  ۷ تا ۹ درجه سانتی گراد.

افت نکردن کیفیت و طعم سیب زمینی در سردخانه

طعم و ظاهر و کیفیت سیب زمینی در سردخانه کاهش پیدا نمی کند که یک اصل اساسی و استفاده از سردخانه و نگهداری سیب زمینی است.

امکان دسترسی به سیب زمینی در فصل‌های مختلف سال با وجود سردخانه سیب زمینی

همانطور که در بالا هم اشاره کردیم این محصول در زمان‌های بسیار محدودی از سال برداشت می‌شود و اگر در سردخانه نگهداری نشود مشکل بسیار جدی برای مردم ایجاد خواهد شد؛ و در فصل‌ها و ماه‌های زیادی مردم از دسترسی به سیب زمینی با کیفیت محروم خواهند شد.

قطعات موجود در سردخانه‌های سیب زمینی

در سردخانه‌های سیب زمینی یکسری قطعات مانند اپراتور، کندانسور، کمپرسور و ساندویچ پنل وجود دارند. همه  قطعات وظیفه مهم و اساسی در نگهداری صحیح سیب زمینی در سردخانه ایفا می‌کنند. در ادامه تک تک قطعات را نام برده و توضیح می‌دهیم.

اپراتور سردخانه سیب زمینی

سردخانه سیب زمینی، مانند یخچال عادی کار می‌کند و همان کاری که در یخچال برای ایجاد سرما رخ می‌دهد، در سردخانه‌ها هم از این روش استفاده می‌شود. در واقع در سردخانه‌ها مانند یخچال، اول گرمای موجود در محیط به وسیله گاز مبرد جذب می‌گردد و پس از آن محیط خنک می‌شود. اپراتور وسیله‌ای است که به وسیله آن، گاز مبرد، گرمای محیط را جذب می‌کند. در واقع سردخانه سیب زمینی بدون اپراتور معنا ندارد و اپراتور یکی از مهمترین قطعات آن است.

کندانسور سردخانه سیب زمینی

گرمایی که گاز مبرد جذب می‌کند، توسط کندانسور از محیط دفع می‌شود. یک سری لوله‌های شبکه‌ ای مسی در کندانسور وجود دارد، که گرمای موجود در گاز مبرد را از محیط خارج می‌نماید. کندانسور سردخانه، قطعه بسیار مهمی در محیط سردخانه سیب زمینی است. زیرا اگر گرمای جذب شده توسط مبرد از محیط سردخانه خارج نشود، محیط سردخانه دمای بالایی خواهد داشت. کندانسور سردخانه دارای فن می باشد، هر چه فن کندانسور قوی‌تر باشد، قیمت فن کندانسور سردخانه هم بالاتر می رود و برای خرید فن کندانسور باید مبلغ بیشتری پرداخت کرد.

کمپرسور سردخانه سیب زمینی

مهمترین قسمت سردخانه سیب زمینی، کمپرسور آن است. همان طور که می‌دانیم گاز مبرد، می‌بایست در قطعاتی مانند اپراتور و کندانسور جریان پیدا کند. کمپرسور سردخانه، نیروی لازم برای انتقال مبرد را تامین می‌نماید. کمپرسورها توان مختلفی دارند. این که در یک سردخانه سیب زمینی از کدام نوع کمپرسور استفاده شود، به اندازه و ظرفیت سردخانه بستگی دارد.  البته این را هم اضافه کنیم که کمپرسور موجود در سردخانه‌ها، در شهرهای گرمسیر باید قوی‌تر از شهرهای سردسیر باشند. کمپرسور کولر گازی ال جی، کمپرسور 24 هزار ال جی، کمپرسور 12 هزار ال جی، کمپرسور  ۱۸ هزار ال جی، کمپرسور ۳۰ هزار ال جی و کمپرسور ۳۶ هزار ال جی از انواع کمپرسورهایی هستند که می‌توان در سردخانه های سیب زمینی استفاده کرد.

درب سردخانه سیب زمینی

بدیهی است که اگر بهترین سردخانه سیب زمینی با کامل ترین امکانات را هم داشته باشید، ولی درب‌های آن به صورت صحیح عایق بندی نشده باشد و یا به سختی باز و بسته شود، انرژی می‌تواند هدر برود. بنابراین درب سردخانه جزی مهم در سیستم سردخانه  سیب زمینی است. باید درب سردخانه به درستی عایق بندی شده باشد و به راحتی هم بتوان آن را باز و بسته کرد. چرا که سردخانه سیب زمینی دارای یکسری کارگر و کارمند است که چندین بار در روز ممکن است در سردخانه را باز و بسته کنند. درب سردخانه سیب زمینی، باید به نحوی باشد که انرژی موجود در آن هدر نرود.